Keisarinn af Portúgal eftir Selmu Lagerlöf kom fyrst út í íslenskri þýðingu Dr. Björns Bjarnasonar með titlinum Föðurást. Við höfum hins vegar valið að nota titilinn sem höfundur gaf sögunni, en hún heitir á frummálinu Kejsaren av Portugallien.

Í tímaritinu Eimreiðinni birtist ritdómur um söguna eftir Magnús Jónsson ritstjóra, þar sem segir m.a.: ,,Hér kemur annað listaverkið á íslenskan bókamarkað. Selma Lagerlöf er farin að verða allkunn íslenskum lesendum og, að vonum, vinsæl. Og víst er um það, að ekki glatar hún þeim vinsældum með þessari sögu.

Sagan heitir á frummálinu ,,Kejsarn av Portugalien'', og sakna ég þess nafns nokkuð, en snilldarlega er hitt nafnið valið og miklu nær aðalefni sögunnar. En það er mikið álitamál, hvort rétt er að breyta um nöfn á þýddum skáldsögum. Á ekki skáldið að ráða því eins og öðru, er sögunni við kemur? Þó að íslenska nafnið sé nær efni sögunnar, þá snertir sænska nafnið svo hjartað í hverjum, sem söguna hefir lesið, að við það verður eigi jafnast. Og Selma Lagerlöf skrifar alltaf fyrir hjartað.

Ósjálfrátt verður manni að bera saman þessi tvö miklu skáldverk: Innsta þráin [innskot: annað verk sem fjallað var um í sama ritdómi] og Föðurást, og kennir þá svo mikils munar, að erfitt verður um dóminn. Efnið í Föðurást er ekki jafn tröllaukið, en skáldskapurinn er enn þá yndislegri. Enginn rithöfundur kann, að mínu viti, betur tökin á öllum bestu tilfinningum mannshjartans, en Selma Lagerlöf. Það má vera illur maður, sem hún getur ekki vakið einhverja hlýja og fagra kennd hjá. Alltaf leikur einhver bjarmi, einhver dýrð frá upphæðum, yfir sögum hennar, eins og hún væri ekki öll i þessum heimi, meðan hún skrifar. Og hamingjan hjálpi þeim, sem svo er kaldur, að hann ekki getur fundið til með Jóhanni keisara af Portúgal.

Þýðingin er snilldar góð. Mér fannst einhvern veginn, er ég sá nafn þýðandans á titilblaðinu, að hann væri að taka niður fyrir sig með því, að eyða tíma sínum og kröftum í það að þýða. En hann hefir leyst verkið svo af hendi, að sæmandi er nafni hans — og því miður verður maður nú að segja minningu hans''. (Eimreiðin, 1. tbl. 1919).

Aðalsteinn Júlíus Magnússon les.

Skáldsögur